Artikel verschenen op AG Connect, 2 februari 2023
Nederland kent een enorm tekort aan IT'ers. Het UWV spreekt zelfs van ongekende krapte op de IT-arbeidsmarkt, terwijl het land steeds verder door blijft digitaliseren en de vraag naar talent steeds verder toeneemt. Dus hoe lossen we dat enorme tekort op? Brancheverenigingen NLdigital, Dutch Data Center Association, Dutch Cloud Community, Fiber Carrier Association en Cyberveilig Nederland hebben daartoe het Aanvalsplan Chronisch Tekort ICT'ers opgesteld. Het aanvalsplan werd vandaag overhandigd aan minister Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat (EZK).
Tegenwoordig is iedereen - van zorg en onderwijs tot lokale en Rijksoverheid - afhankelijk van ICT, zo benadrukken de vijf brancheorganisaties in een persbericht. En daarmee zijn goede ICT'ers dus ook broodnodig. Werkgevers zouden de schaarste aan goed opgeleid personeel dan ook als grootste bedreiging voor toekomstige groei zien. Bij de Rijksoverheid zijn de gevolgen zelfs nu al zichtbaar, zo bleek eerder uit onderzoek van AG Connect, dat in het Actieplan nog eens wordt aangehaald. Driekwart van de overheden loopt nu al vast met hun IT-projecten, als gevolg van het tekort aan personeel.
Er is dus meer instroom in de ICT nodig, waar ook vanuit de overheid aan gewerkt wordt. Zo werkt het ministerie van Economische Zaken en Klimaat aan een Actieplan Groene en Digitale Banen. De vijf brancheorganisaties presenteren in hun actieplan vijf pijlers om daaraan bij te dragen, die zich vooral focussen op het opschalen van bestaande initiatieven. "De tijd voor nieuwe experimenten en leuke initiatieven is voorbij. De noodzaak voor samenwerken en opschalen is ongekend", aldus de brancheorganisaties.
Plannen voor het onderwijs
Allereerst willen de brancheorganisaties meer promotie voor de keuze voor ICT- en technische beroepen, zodat kinderen op een jongere leeftijd ontdekken dat ook hier opties zijn. "Al op jonge leeftijd vormen kinderen hun eerste interesseprofiel van wat ze later willen worden en daarin hebben ICT en technische beroepen nog niet de aandacht en bekendheid die ze kijkend naar de toekomstige marktvraag moeten hebben. Het breed inzetten op kiezen voor techniek en ICT vanaf basisonderwijs is daarin een vereiste", zo stellen de brancheorganisaties in het actieplan.
Meer vrouwen in IT: dit kun je als werkgever doen
Daarnaast roepen zij op om meer aandacht te besteden aan scholing in alle soorten onderwijs, van PO tot het beroepsonderwijs en zelfs de universiteiten. Zo moet er volgens de organisaties meer aandacht komen voor digitale geletterdheid in het onderwijs, zodat iedereen deze vaardigheden in de toekomst heeft. Hier wordt al aan gewerkt - bijvoorbeeld via FutureNL en Co-Tech Informatica - maar de brancheorganisaties willen dit graag versnellen door verder bij te dragen aan dergelijke initiatieven. Ook willen zij bijdragen en hun verantwoordelijkheid nemen in het uitwerken van Digitale Geletterdheid als nieuw vakgebied.
Voor het onderwijs daarna adviseren de organisaties om ook duaal opleiden aan te gaan bieden, wat nog geen traditie is in de ICT-sector. "Dit kan studenten eerder de arbeidsmarkt op helpen, het lost de mismatch tussen onderwijs en arbeidsmarkt op, en het geeft de student een inkomen tijdens de opleiding", zo staat in het Actieplan te lezen. Duale opleidingen bestaan al wel. Zo heeft de cloudsector enkele jaren geleden samen met de Hogeschool van Utrecht de Cloud IT Academy (CITA) opgericht, waar studenten vier dagen per week aan het werk zijn en één dag per week op school zitten.
Verder zien de organisaties enorme groeipotentie in de vorm van afgestudeerde mbo'ers, die nu vaak moeilijk aan het werk komen binnen de ICT. "Dat vraagt om betere aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Maar het vraagt ook om aanpassingen binnen bedrijven, die nu nog veelal ingericht zijn op hbo of wo."
Verander de cultuur
Niet alleen binnen het onderwijs moet één en ander veranderd worden om de instroom in de IT te verhogen. De brancheorganisaties vinden dat zij en bedrijven ook naar zichzelf moeten kijken. "Als we blijven doen wat we altijd al deden dan zal het blijven zoals het was."
Allereerst moet er meer diversiteit komen binnen de ICT, waar de brancheorganisaties zich ook voor in willen zetten. "In deze ongekende krapte is het niet acceptabel dat iemand die wil werken op de bank moet blijven zitten." Zo zien zij positieve punten in initiatieven als ITVitae, dat IT-opleidingen aanbiedt aan mensen met autisme en hoogbegaafdheid, en in VIP IT, voor mensen met een visuele beperking.
Ook stellen de organisaties het ambitieuze doel om in 2030 een 50-50% man-vrouwverdeling te hebben. Die ambitie staat niet op zichzelf: al in 2021 richtten het ministerie van EZK en NLdigital een Taskforce Diversiteit en Inclusie in de Digitale Sector op, met exact hetzelfde doel. Op dit moment is één op de vijf IT'ers een vrouw.
Daarnaast moeten bedrijven minder focus leggen op de opleiding van werknemers en meer op de vaardigheden, vinden de organisaties. "Juist een beroepsgroep die door alle sectoren heen bestaat, leent zich goed voor omscholing van mensen die deze sectoren al door en door kennen. Maar om een cultuuromslag te realiseren moeten we het makkelijker maken om vacatures te schrijven die dit als uitgangspunt nemen." Bestaande werknemers moeten bovendien meer bijgeschoold worden, zodat zij up-to-date blijven met hun kennis en vaardigheden.
De brancheorganisaties vinden verder dat er meer ruimte moet komen voor deeltijdwerken, wat in de IT veel minder voorkomt dan in andere beroepen. Slechts 23% van de IT'ers in Nederland werkt parttime, tegenover 48% van de gehele populatie werkenden. Dat terwijl diverse groepen niet fulltime kunnen werken, bijvoorbeeld vanwege zorgtaken voor kinderen of mantelzorg.
Meer aandacht voor zij-instroom
Nederland kan verder nieuwe - en mogelijk meer diverse - IT'ers aantrekken door in te zetten op omscholers. De afgelopen tien jaar zijn er veel omscholingsprogramma's opgezet, als gevolg van de enorme krapte op de IT-arbeidsmarkt. "We zien trajecten waarin de combinatie gevonden is van goede intake, intensieve omscholing en goede begeleiding bij nieuwe werkgevers. Zowel vanuit private partijen en het onderwijs als vanuit samenwerkingsverbanden zien we hier steeds meer voorbeelden van. De tijd is nu om de successen over het hele land te helpen opschalen."
Maar er hoeft niet alleen naar Nederlands talent gekeken te worden. Ook internationaal talent kan onderdeel zijn van de oplossing, stellen de brancheorganisaties. "Nederland concurreert op dit vlak wereldwijd met andere techhubs. Het is juist daarom cruciaal dat de overheid een heldere visie heeft op internationaal talent en een daarbij behorende consistente aanpak. Voorzieningen als de 30%-regeling zijn essentiële instrumenten voor het aantrekken en behouden van internationaal talent."
Tot slot is een regionale aanpak van groot belang, menen de brancheorganisaties, zeker als men mkb's wil helpen. Juist deze bedrijven komen namelijk het moeilijkst aan personeel. "Om deze reden willen we erop inzetten om veel meer mkb-bedrijven aan te sluiten op lokale en regionale samenwerkingsverbanden zoals U-TECH community, IT Campus Rotterdam en Brainport. Zowel voor potentiële werknemers als voor de mkb-werkgevers blijkt dit namelijk het beste te werken."
Hulp van de overheid nodig
De brancheorganisaties benadrukken dat ook de hulp van de overheid bij dit alles nodig is, bijvoorbeeld om opgestarte initiatieven verder op te schalen. "Samen moeten we de organisatie opzetten en financieren om goede voorbeelden naar voren te halen en de bewezen initiatieven op te schalen. De stap van startup naar scale-up schreeuwt om investeringen. Wij geloven in het principe dat 1 + 1 = 3 wanneer krachten slim gebundeld worden. Wanneer de overheid de inzet van bedrijven matcht, komen we sneller verder. Dit vragen we niet alleen voor onszelf, maar juist ook voor iedereen die afhankelijk is van de diensten die deze mensen gaan leveren, onderhouden en beheren."